Dortmunder: verschil tussen versies

Uit etiwiki
Naar navigatie springenNaar zoeken springen
Geen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting
 
(38 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
onder constructie...
[[bestand: DABdop.jpg | thumb| right| 150px| Kroonkurk van de Dortmunder Actien-Brauerei uit 2016]]
sep 1930 p308
Dortmunder is een bier van lage gisting, goudgeel van kleur (9 [[EBC]]) met een moutige smaak en een alcoholgehalte van rond de 5 volumeprocent. Hoewel Dortmunder veel van deze kenmerken met [[Pilsener]] deelt, is niet zo sterk gehopt waardoor het een zachtere smaak heeft. De Dortmunders die tegenwoordig in Nederland worden gebrouwen zijn, in tegenstelling tot de Duitse, over het algemeen donkerder van kleur en hebben een hoger alcoholgehalte van rond de 7 volumeprocent.


vanaf 1867 geïmporteerd als een van de "Beiersche" soorten van ondergistend bier.
Het Dortmunder bier werd in 1843 als eerste door '''Heinrich Wenker''' en zijn vader gebrouwen in de brouwerij Krone am Markt in Dortmund. Wenker had tijdens zijn opleiding als brouwer in München en Wenen de Beierse brouwmethode met ondergisting leren kennen, en introduceerde die methode in Dortmund. De verdere ontwikkeling van dit bier leidde rond 1870 tot het bier dat we nu als Dortmunder kennen. Het bier werd iets sterker gebrouwen om het over een langere afstand te kunnen vervoeren. Daarom staat het bier plaatselijk bekend als Export. De uitvinding van industrieel koelen, de opkomst van de massaproductie aan het eind van de 19e eeuw en de verhoogde vraag naar bier leidden tot het ontstaan van grote brouwerijen. Dortmund werd in die tijd één van de grootste bierproducenten in Europa met brouwerijen zoals de Dortmunder Actien-Brauerei, de Dortmunder Union-Brauerei en de Privatbrauerei Dortmunder Kronen.
Neppers http://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=dortmunder+bier&coll=ddd&page=42&sortfield=date&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Landelijk&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&maxperpage=10&resultsidentifier=ddd%3A010587954%3Ampeg21%3Aa0009&identifier=ddd%3A010587954%3Ampeg21%3Aa0009


1 april 1885 De Amerfoortsche Beiersch Bierbrouwerij maakt het eerste Nederlandse Dortmunder bier http://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=dortmunder+bier&coll=ddd&page=68&sortfield=date&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Landelijk&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&maxperpage=10&resultsidentifier=ddd%3A010589100%3Ampeg21%3Aa0038&identifier=ddd%3A010589100%3Ampeg21%3Aa0038
=Dortmunder in Nederland=
[[bestand: Adv_ABBdortmunder1885.jpg | thumb| left| Advertentie uit 1885 voor het eerste Nederlandse Dortmunder bier]]
[[bestand: 13009.jpg | thumb| right| Etiket van bottelaar Heesakkers. Het logo lijkt sterk op dat van de Dortmunder Actien-Brauerei]]


mrt 1888 Amstel Dortmunder (export-Dortmunder)
Het Dortmunder bier of Dortmunder Lagerbier werd vanaf 1867 in Nederland geïmporteerd als een van de "Beiersche", bedoeld wordt ondergistende, biersoorten. Net als [[Pilsener]] en [[Münchener]] zal ook het Dortmunder in de smaak zijn gevallen waardoor het voor Nederlandse brouwers en bottelaars interessant werd om het bier na te maken. Dat gebeurde blijkbaar op zo'n grote schaal dat de Duitse brouwerijen en hun importeurs in de jaren 1870 al waarschuwen voor ''verschillende namaaksels die onder den naam van Dortmunder in den handel worden gebracht''.
jun 1888 ZHB
Het duurt bijna twintig jaar voordat op 1 april 1885 de Amerfoortsche Beiersch Bierbrouwerij als eerste Nederlandse brouwerij onder eigen naam een Dortmunder bier uitbrengt. Nog voor de eeuwwisseling brouwen ook veel van de andere Beiersche bierbrouwerijen zoals [[Amstel]], [[Heineken]], [[ZHB]], [[Waldeck]], [[De Posthoorn]] uit Tilburg en [[DAVO]] een eigen Dortmunder bier. Dortmunder was een duur bier. Dat blijkt uit een, overigens nooit van kracht geworden, ontwerpovereenkomst uit 1893. Daarin spreken de brouwerijen uit Amsterdam en Nieuwer-Amstel af om hun Hollandsch bier ''voor geen lagere prijzen te verkoopen'' dan 7 cent de liter, het Beijersch, Pilsener en Münchener voor 9 cent de liter en het Dortmunder bier voor 14 cent de liter. Het Dortmunder bier van Ravenswaay's Bierbrouwerij-Maatschappij werd, als blijk van hoge waardering, zelfs bekroond met de gouden medaille op de Nationale tentoonstelling Nijverheid en Kunst in Dordrecht van 1899.
mei 1889 Stoombierbrouwerij Waldeck (Hoogkerk bij Groningen)
1891 DAVO Deventer, Zwolsche stoombierbrouwerij
1896 Korvels Dortmunder Bier van De Posthoorn (Tilburg)
1897 Heinekens Dortmunder Export-bier
1898 Enschedesche Bierbrouwerij
1899 Ravenswaaij's Bierbrouwerij-Maatschappij uit Gorinchem. Dortmunder Bier Bekroond met de gouden medaille op de Nationale tentoonstelling Nijverheid en kunst in Dordrecht 1897.
1903 Deli
1907 Men gelieve het echte DORTMUNDER BIER s.v.p. niet te verwarren met namaak of zoogenaamd Dortmunder Bier. (adv Dortmunder Actien Bier)
1907 Kronenbier uit de Kronenbrauwerei Heinr. Wenker Dortmund. Ontegenzeggelijk het beste Dortmunder Bier.
1915 Dortmunder actiën brauwerij kan niet meer leveren Amstel profiteerd.
1924 De Gekroonde Bel.
1926 De Schaapskooi.
1927 Oranjeboom.http://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=dortmunder+bier&coll=ddd&page=282&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Landelijk&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&sortfield=date&resultsidentifier=MMKB04%3A000144635%3Ampeg21%3Aa0066&identifier=MMKB04%3A000144635%3Ampeg21%3Aa0066. en met garantiestrook http://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=dortmunder+bier&coll=ddd&page=290&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Landelijk&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&sortfield=date&resultsidentifier=MMKB04%3A000144689%3Ampeg21%3Aa0102&identifier=MMKB04%3A000144689%3Ampeg21%3Aa0102
Dortmunder het zachte http://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=dortmunder+bier&coll=ddd&page=296&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Landelijk&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&sortfield=date&resultsidentifier=ddd%3A010348193%3Ampeg21%3Aa0009&identifier=ddd%3A010348193%3Ampeg21%3Aa0009


<gallery heights=200px widths=230px mode="traditional">
bestand: 10472.jpg| etiket van Amstel
bestand: 14990.jpg| etiket van De Enschedesche Bierbrouwerij
bestand: 12997.jpg| etiket van bottelaar Dijkhuis
bestand: 28303.jpg| etiket van Ravenswaay's, bekroond met een gouden medaille
</gallery>


In de eerste helft van de 20e eeuw besluiten steeds meer brouwerijen om een Dortmunder in hun assortiment op te nemen. Dat gold echter niet voor Amstel en Heineken. Het is niet duidelijk waarom juist zij besloten om met de productie van Dortmunder te stoppen. Mogelijk waren de sterke concurrentie van de Duitse brouwerijen en het succes van hun eigen Pilsener van invloed op deze keuze. De Dortmundse brouwerijen DAB, Kronen en Union waren geduchte en sterke concurrenten die zelfs in staat bleken om alweer kort na beide wereldoorlogen hun bier naar Nederland te exporteren.


Dortmunder[1] is een bier van lage gisting. Het Dortmunder bier is goudgeel gekleurd, is moutig en gehopt, maar niet zo sterk gehopt als pils. Het water uit Dortmund bevat een hoog gehalte sulfaationen[2] en in de smaak van het bier is dat te herkennen.
<gallery heights=200px widths=175px mode="traditional">
bestand: 13050.jpg| etiket van Bourgogne Kruis
bestand: 13738.jpg| etiket van Coolen
bestand: 11795.jpg| etiket van Bavaria
bestand: 13910.jpg| etiket van Dommelsch
bestand: 49552.jpg| etiket van De Gekroonde Bel
</gallery>


De basis voor dit bier werd in 1843 gelegd door Heinrich Wenker en zijn vader in de Krone am Markt in Dortmund. Tot die tijd werd in Dortmund een bovengistend bier gebrouwen dat veel op altbier leek. Heinrich Wenker had tijdens zijn opleiding als brouwer in München en Wenen de Beierse brouwmethode met ondergisting leren kennen, en paste die methode als eerste in Dortmund toe. De verdere ontwikkeling van dit bier leidde rond 1870 tot het bier dat we nu als Dortmunder kennen. Plaatselijk staat het bier bekend als Export, omdat het bier oorspronkelijk sterker werd gebrouwen om het over een langere afstand te kunnen vervoeren.
Vanaf de jaren 1950 ondergaat het Nederlandse Dortmunder een verandering. Het bier werd aanvankelijk gepresenteerd als zacht van smaak en had over het algemeen een iets lager alcoholgehalte dan het pilsener, 4 tot 5 volumeprocent. Phoenix, ZHB en De Schaapskooi blijven dit type Dortmunder tot in de jaren 1960 produceren, Bavaria zelfs tot in de jaren 1980. [[Gulpener]] komt in 1953 als eerste met een nieuw type Dortmunder, Dort genaamd. Dort is met 6,5% alcohol veel zwaarder en is bovendien donkerder van kleur. Ook Skol (Oranjeboom) verhoogt het alcoholpercentage van haar Dortmunder. Alfa komt in 1974 met een Super Dortmunder van maar liefst 7,5 volumeprocent.


De uitvinding van industrieel koelen, de opkomst van de massaproductie aan het eind van de 19e eeuw en de verhoogde vraag naar bier leidden tot het ontstaan van grote brouwerijen. Dortmund werd in die tijd één van de grootste bierproducenten in Europa met brouwerijen zoals de Dortmunder Actien-Brauerei, de Dortmunder Union-Brauerei en de Privatbrauerei Dortmunder Kronen.
<gallery heights=200px widths=200px mode="traditional">
bestand: 26325.jpg| etiket van Oranjeboom
bestand: 10151.jpg| etiket van Alfa
bestand: 16840.jpg| etiket van Gulpener ter gelegenheid van 40 jaar Gulpener Dort in 1993
bestand: 22948.jpg| etiket van De Leeuw uit Valkenburg
</gallery>


Dortmunder was lange tijd het bier van de arbeiders uit het Ruhrgebied. Rond 1970 verloor het Dortmunder bier populariteit aan Pilsener bier. In 2008 bestond ongeveer 10% van het in Duitsland geconsumeerde bier uit Dortmunder[3].
Naast Gulpener en Alfa is er één andere brouwerij die, wat we De Nieuwe Nederlandse Dortmunder zouden kunnen noemen, brouwt. En dat is brouwerij [[De Prael]] uit Amsterdam. Wie weet of we hier aan het einde staan van een oude biertraditie of juist aan het begin van een nieuwe.


***
[[bestand: 56979.jpg | bottom| 800px | Etiket van brouwerij De Prael]]
Dortmunder Export (auch bekannt als Dortmunder Helles oder Dortmunder Bier) wurde 1843 erstmals von Heinrich Wenker und seinem Vater in der Krone am Markt gebraut. Heinrich Wenker hatte während seiner Ausbildung zum Brauer in München und Wien die bayerische Brauweise mit untergäriger Hefe kennengelernt und setzte sie als Erster in Dortmund ein (die bis dahin gebrauten, obergärigen Biere ähnelten eher dem heutigen Altbier). Gemeinsam mit dem Aufkommen der Massenfertigung und der künstlichen Kühlungen im Rahmen der Industrialisierung und der wiederum durch diese erhöhten Nachfrage bildete diese Brauart die Grundlage für das Entstehen von Großbrauereien und damit auch zu Dortmunds Aufstieg als Europas größter Bierproduzent (beispielsweise durch die Dortmunder Union-Brauerei).
 
Export war lange Zeit das unumstrittene Bier der Arbeiterklasse, insbesondere an den Kohle- und Stahlstandorten des Ruhrgebiets. Als in den 1970er Jahren die Industriearbeiter immer häufiger bezahlte Kuren (oft im Sauerland) nahmen und Bekanntschaft mit den dort üblichen, schlanken und hopfigeren Pilsbieren machten und diese schnell mit Urlaub in der Natur assoziierten, wurde das Export für sie zunehmend ein Synonym für den grauen Arbeitsalltag am Industriestandort. Diesen Trend erkannten und nutzten vor allem die sauerländischen Pilsbrauereien und verkauften von nun an ihr Bier erfolgreich auch in Dortmund. Die Dortmunder Brauereien nahmen daraufhin auch Pilsener in ihre Sortimente auf. Bis heute führen aber noch fünf der neun Dortmunder Biermarken ein Export in ihrem Sortiment. Außerdem wurde 2002 die Bochumer Marke Schlegel wiederbelebt, deren einziges Bier ebenfalls ein Dortmunder Export ist.
 
Typisches Dortmunder Export ist kräftig goldgelb gefärbt, hat einen kräftig-malzigen Geschmack und eine leichte Süße. Es ist spürbar, aber nicht ganz so stark wie ein klassisches Pils gehopft. Das klassische Dortmunder Brauwasser hat einen hohen Anteil an Sulfat-Ionen, was den Geschmack beeinflussen mag. Dortmunder oder kurz Dort ist heute noch eine Bezeichnung für Biere in den Niederlanden, die teils wirklich nach Dortmunder Art gebraut sind, teils aber auch stärker sind und eigentlich den Namen zu Unrecht tragen. Auch in den Vereinigten Staaten brauen mittlerweile einige kleinere Brauereien Biere, die „Dortmunder“ im Namen tragen.
***
Dortmunder een Duitse biersoort van lage gisting, gebrouwen met hard water en lijkt veel op Pilsener, maar is iets sterker en donkerder van kleur en iets minder gehopt.
Werd voor het eerst gebrouwen in 1843 gebrouwen door Heinrich Wenker en zijn vader in 'Privatbrauerei Dortmunder Kronen' in Dortmund.
Dortmunder is een poos het bier voor de Duitse arbeidersklasse geweest, maar sinds de komst van de toeristen, eind vorige eeuw, werd Dortmunder met name gebrouwen voor de export.
 
Alcoholgehalte: rond 6,5 vol%.
Kleur: rond 9 EBC.
***




[[categorie: Biersoort]]
[[categorie: Biersoort]]

Huidige versie van 11 jul 2016 om 10:06

Kroonkurk van de Dortmunder Actien-Brauerei uit 2016

Dortmunder is een bier van lage gisting, goudgeel van kleur (9 EBC) met een moutige smaak en een alcoholgehalte van rond de 5 volumeprocent. Hoewel Dortmunder veel van deze kenmerken met Pilsener deelt, is niet zo sterk gehopt waardoor het een zachtere smaak heeft. De Dortmunders die tegenwoordig in Nederland worden gebrouwen zijn, in tegenstelling tot de Duitse, over het algemeen donkerder van kleur en hebben een hoger alcoholgehalte van rond de 7 volumeprocent.

Het Dortmunder bier werd in 1843 als eerste door Heinrich Wenker en zijn vader gebrouwen in de brouwerij Krone am Markt in Dortmund. Wenker had tijdens zijn opleiding als brouwer in München en Wenen de Beierse brouwmethode met ondergisting leren kennen, en introduceerde die methode in Dortmund. De verdere ontwikkeling van dit bier leidde rond 1870 tot het bier dat we nu als Dortmunder kennen. Het bier werd iets sterker gebrouwen om het over een langere afstand te kunnen vervoeren. Daarom staat het bier plaatselijk bekend als Export. De uitvinding van industrieel koelen, de opkomst van de massaproductie aan het eind van de 19e eeuw en de verhoogde vraag naar bier leidden tot het ontstaan van grote brouwerijen. Dortmund werd in die tijd één van de grootste bierproducenten in Europa met brouwerijen zoals de Dortmunder Actien-Brauerei, de Dortmunder Union-Brauerei en de Privatbrauerei Dortmunder Kronen.

Dortmunder in Nederland

Advertentie uit 1885 voor het eerste Nederlandse Dortmunder bier
Etiket van bottelaar Heesakkers. Het logo lijkt sterk op dat van de Dortmunder Actien-Brauerei

Het Dortmunder bier of Dortmunder Lagerbier werd vanaf 1867 in Nederland geïmporteerd als een van de "Beiersche", bedoeld wordt ondergistende, biersoorten. Net als Pilsener en Münchener zal ook het Dortmunder in de smaak zijn gevallen waardoor het voor Nederlandse brouwers en bottelaars interessant werd om het bier na te maken. Dat gebeurde blijkbaar op zo'n grote schaal dat de Duitse brouwerijen en hun importeurs in de jaren 1870 al waarschuwen voor verschillende namaaksels die onder den naam van Dortmunder in den handel worden gebracht. Het duurt bijna twintig jaar voordat op 1 april 1885 de Amerfoortsche Beiersch Bierbrouwerij als eerste Nederlandse brouwerij onder eigen naam een Dortmunder bier uitbrengt. Nog voor de eeuwwisseling brouwen ook veel van de andere Beiersche bierbrouwerijen zoals Amstel, Heineken, ZHB, Waldeck, De Posthoorn uit Tilburg en DAVO een eigen Dortmunder bier. Dortmunder was een duur bier. Dat blijkt uit een, overigens nooit van kracht geworden, ontwerpovereenkomst uit 1893. Daarin spreken de brouwerijen uit Amsterdam en Nieuwer-Amstel af om hun Hollandsch bier voor geen lagere prijzen te verkoopen dan 7 cent de liter, het Beijersch, Pilsener en Münchener voor 9 cent de liter en het Dortmunder bier voor 14 cent de liter. Het Dortmunder bier van Ravenswaay's Bierbrouwerij-Maatschappij werd, als blijk van hoge waardering, zelfs bekroond met de gouden medaille op de Nationale tentoonstelling Nijverheid en Kunst in Dordrecht van 1899.

In de eerste helft van de 20e eeuw besluiten steeds meer brouwerijen om een Dortmunder in hun assortiment op te nemen. Dat gold echter niet voor Amstel en Heineken. Het is niet duidelijk waarom juist zij besloten om met de productie van Dortmunder te stoppen. Mogelijk waren de sterke concurrentie van de Duitse brouwerijen en het succes van hun eigen Pilsener van invloed op deze keuze. De Dortmundse brouwerijen DAB, Kronen en Union waren geduchte en sterke concurrenten die zelfs in staat bleken om alweer kort na beide wereldoorlogen hun bier naar Nederland te exporteren.

Vanaf de jaren 1950 ondergaat het Nederlandse Dortmunder een verandering. Het bier werd aanvankelijk gepresenteerd als zacht van smaak en had over het algemeen een iets lager alcoholgehalte dan het pilsener, 4 tot 5 volumeprocent. Phoenix, ZHB en De Schaapskooi blijven dit type Dortmunder tot in de jaren 1960 produceren, Bavaria zelfs tot in de jaren 1980. Gulpener komt in 1953 als eerste met een nieuw type Dortmunder, Dort genaamd. Dort is met 6,5% alcohol veel zwaarder en is bovendien donkerder van kleur. Ook Skol (Oranjeboom) verhoogt het alcoholpercentage van haar Dortmunder. Alfa komt in 1974 met een Super Dortmunder van maar liefst 7,5 volumeprocent.

Naast Gulpener en Alfa is er één andere brouwerij die, wat we De Nieuwe Nederlandse Dortmunder zouden kunnen noemen, brouwt. En dat is brouwerij De Prael uit Amsterdam. Wie weet of we hier aan het einde staan van een oude biertraditie of juist aan het begin van een nieuwe.

Etiket van brouwerij De Prael